Không vướng bụi mà mắt lại đau rát xốn xang! Tuy còn rất trẻ nhưng mắt thỉnh thoảng lại mờ mờ như nhìn qua màn sương. Ai đang sống ở chốn thành thị đông người, chật khói, thừa rác … chưa từng nếm qua nỗi khổ đó nhiều lần? Theo thống kê của các hãng bảo hiểm ở Châu Âu, hơn phân nữa số người dân trên 30 tuổi bên đó đang là nạn nhân của bệnh khô mắt. Tỷ lệ này tăng đến 70% ở nhóm cư dân trong các thành phố kỹ nghệ. Nếu dựa vào mức độ ô nhiễm môi trường để so sánh thì con số mắc bệnh ở nước ta, nơi sông ngòi thường là bể trữ nước thải miễn phí, nơi cây xanh là món xa xỉ trong thành phố ngợp khói xe, khó mà thấp hơn.
Ai chẳng muốn có đôi mắt long lanh trữ tình? Ánh mắt sở dĩ ướt át như thế là nhờ tuyến nước mắt len lén tráng đều giác mạc một lớp mỏng chất nhờn. Màn lệ mỏng như sương, dù chủ nhân chẳng có gì để buồn, không để làm đẹp, mà chủ yếu để bảo vệ giác mạc vì phần này phải thường xuyên tiếp xúc với môi trường bên ngoài do gia chủ dù muốn hay không cũng không thể nhắm mắt làm ngơ suốt ngày.
Đôi mắt thời nay vì thế dễ bị khô vì tuyến lệ khó còn đủ khả năng bù trừ trước áp lực liên tục của khói xe không tắt máy khi kẹt xe, khói kỹ nghệ thải vô tội vạ, khói thuốc lá nơi công cộng bất kể sức khỏe người khác, tia tử ngoại trong ánh nắng gay gắt…. Tình trạng này càng dễ bội tăng nếu nạn nhân phải sinh hoạt dưới trời nắng gắt, hay ngược lại trong phòng quá lạnh, lại thêm quá khô do dùng máy điều hòa không khí liên tục. Thêm vào đó, tuyến nước mắt dù có cố gắng bao nhiêu cũng đành chịu thua vì “kẹt vốn” nếu gia chủ uống không đủ nước. Ngay cả trong trường hợp “còn nước” thì tuyến lệ cũng “khó tát” nếu chủ nhân đôi mắt quên nháy mắt do mãi mê theo dõi phim truyện truyền hình, trò chơi vi tính, truy cập internet … Lớp màn nước che chở giác mạc khi đó bốc hơi liên tục trong khi tuyến lệ càng lúc càng khô dòng nước mắt. Với số cầu cao như thế thì số cung nào chịu đời cho thấu!
Mắt quá khô không chỉ mất vẻ đẹp. Giác mạc mắt quá khô là môi trường lý tưởng cho nguy cơ bội nhiễm. Viêm giác mạc, loét giác mạc lại không chỉ là bệnh lý mang tính chất cục bộ với hậu qủa nằm ngay trước … mắt! Đó là một trong các nguyên nhân bào mòn sức đề kháng. Thêm vào đó, mắt một khi đã khô đến độ sinh bệnh thì thương tổn trên giác mạc bao giờ không sớm thì muộn cũng bắt nhịp cầu cho bệnh chứng nào đó tìm cách ăn theo trên cấu trúc mong manh của đôi mắt.
Cách tốt nhất tất nhiên là tìm mọi cách để mắt đừng khô. Thầy thuốc chuyên khoa mắt, ở đâu cũng thế, đều khuyên người bệnh chú ý thường hơn đến các biện pháp tiếp tay cho tuyến lệ, như:
- Chú trọng vào chế độ dinh dưỡng vừa đủ lượng nước trong ngày, vừa cung cấp hoạt chất có công năng bảo vệ thị giác và giác mạc như tiền sinh tố A, sinh tố E, khoáng tố kẻm, đồng, mangan, crôm, selen …
- Cho đôi mắt có đủ thời gian hồi phục bằng nhiều hiệp giải lao trong ngày, đặc biệt trong giờ làm việc. Không cần lâu, chi cần mỗi lần vài phút. Hay hơn nữa là phối hợp động tác xoa bóp nhãn cầu bằng cách áp nhẹ hai lòng bàn tay trên đôi mắt rồi vừa xoa theo chiều hướng vào sống mũi, vừa ấn nhè nhẹ lên xuống nhịp nhàng.
- Nếu khéo tay hơn nữa thì dùng hai ngón tay ấn tuần tự 3 huyệt nằm ở đầu, giữa và cuối chân mày để cải thiện tuần hoàn cho toàn nhãn cầu cùng lúc với vận động mi mắt theo kiểu chớp chớp thật chậm dù là không muốn đá lông nheo với người lân cận.
- Đừng tưởng chỉ nên khóc khi buồn hay quá vui. Ít người biết được kỹ xảo hưng phấn chức năng bài tiết của tuyến nước mắt thông qua động tác … ngáp! Muốn mắt đừng khô nên tìm cách ngáp thật dài nhiều lần trong ngày, ngáp đúng nghĩa chảy nước mắt. Tất nhiên không nên áp dụng kỹ thuật này ngay giữa buổi họp quan trọng để ngừa phản ứng phụ là bị … đuổi việc!
- Tránh thói quen dụi mắt khi có cảm giác khô rát. Thay vào đó nên nhắm chặt mắt ít giây đồng hồ đồng thời với động tác nuốt nước bọt. Để dễ thực hiện có thể tưởng tượng đến trái xoài tượng còn sống nhăn. Nên chọn đúng lúc, đúng chỗ hãy thực hiện động tác này. Không nên thao tác lúc đang vượt qua ngã tư, cũng để tránh phản ứng phụ là phải kêu xe cấp cứu!
- Nếu tình trạng khô mắt xảy ra quá thường nên tham khảo ý kiến thầy thuốc chuyên khoa để dùng một loại “nước mắt giả” nào đó. Nên hiểu cho đúng. “Nước mắt giả” không là sản phẩm dành riêng cho lúc lên sâu khấu mà là một dược phẩm hữu ích cho những đôi mắt muốn “hạ màn sân khấu”, nghĩa là khi dùng cũng phải theo đúng hướng dẫn của thầy thuốc.
- Thuốc nào cũng có chỉ định rõ ràng. Không nên dùng bừa bãi các loại thuốc nhỏ mắt chống viêm giác mạc đang được quảng cáo nhiều hơn mì gói. Thuốc đúng là có kháng viêm nhưng cũng chính thuốc làm giác mạc sau đó khô hơn trước, nghĩa là gậy ông lại đập … mắt ông!
Định nghĩa đôi mắt đơn thuần như giác quan là thiếu sót lớn. Mắt còn dùng để khóc cho ướt. Do đó, có vui bao nhiêu cũng nên thỉnh thoảng đừng quên sụt sùi cho đúng nghĩa âm dương. Đã có quá nhiều thầy thuốc khuyên dùng tiếng cười như thang thuốc bổ. Đúng nhưng chưa hay! Khéo hơn nhiều là khóc mà nên … thuốc! Tuyệt hơn nữa là nhờ ngáp đến chảy nước mắt mà khỏi tốn tiền cho thầy, cho thuốc!
